Verandering met het lichaam als ingang
Verandering met je lichaam als ingang
Wat gebeurt er bij het bewandelen van deze nieuwe paden? Of anders gezegd, waarom bewandelen we vaak dezelfde paden? Hoe vaker we iets doen, hoe beter we hier in worden, hoe makkelijker het wordt. We doen dingen automatisch zonder na te denken hoe we dat moeten doen. Om het bij het lichaam te houden: we leren rollen, kruipen, lopen, een bal gooien, enzovoorts. Het leren van patronen helpt ons volwassen te worden en op eigen benen te staan. Patronen zijn soms nodig om te overleven. En patronen kunnen ons ondersteunen om in flow te komen. Echter ingesleten patronen zijn vaak lastig te veranderen. En veranderen is soms ook weer nodig om ons ergens te brengen en soms zelfs ook om te overleven. Zoals Charles Darwin het zegt in zijn boek “Origin of species”: ”It is not the most intellectual of the species that survives; it is not the strongest that survives; but the species that survives is the one that is able to adapt to and to adjust best to the changing environment in which it finds itself”. Jezelf veranderen is iets wat verdomde lastig is; zeg ik uit eigen ervaring. Deze blog gaat over het veranderen van onze patronen en hoe we het lijf als ingang kunnen gebruiken.
Mijn cliënt verwoordde het zo: “Ik kom bij jou omdat je mij iets geeft. Mijn lichaam ontspant en ik word door jou getriggerd om mijn lijf te voelen. Echter ……. Dat gaat niet zomaar. Ik moet jou wisselgeld betalen. Ik moet mezelf eerst aanzetten. Mezelf kwetsbaar opstellen. En daarin voel ik weerstand. Als ik echter die drempel overga, gebeurt er iets. “
Op zulke momenten krijg ik kippenvel. Het lijkt erop dat hoe meer de cliënt de verantwoordelijkheid pakt om het bewustzijn aan te zetten, hoe meer de bewustwording zich ontvouwt. Het is de bereidheid om te gaan ontdekken. Te ontdekken wat er op dat moment speelt. Spelen en daarin nieuwsgierig zijn, helpt bij het bewandelen van nieuwe paden. En dat is eng. Soms doodeng.
Eugene T. Gendlin, een bekende Amerikaanse filosoof, zegt dat we niet uit statische inhoud bestaan (ik ben nu eenmaal zo) maar dat je de mens kan zien als proces. Wij mensen zijn eigenlijk voortdurend in beweging oftewel in verandering. In dit veranderingsproces kunnen we tot volle bloei komen. Maar soms blokkeert zo’n proces door de patronen waar we bewust maar vaker onbewust aan vasthouden.
Wat zijn patronen?
Wat is eigenlijk een patroon? Een patroon wordt vaak gevormd door een rol die je aanneemt waaraan gedrag en emotie is gekoppeld. De rol hangt samen met een bepaalde basisovertuiging en gepaard gedrag. Deze is gekleurd door verschillende zaken zoals bijvoorbeeld je familie, het land waar je vandaan komt, je opleiding, je vrienden, je werk, etc, etc. Overtuigingen kunnen bijvoorbeeld zijn:
Als moeder werk je nooit fulltime
Als Amsterdammer heb je geen Rotterdamse vrienden
Als patiënt ben ik overgeleverd aan het medisch circuit
Als manager moet ik attent zijn naar mijn medewerkers
Als eigen ondernemer moet ik minstens 60 uur werken in de week
Bij elke rol hoort ook een bepaalde emotie of misschien juist wel een onderdrukte emotie. Een emotie die je niet mocht tonen. Vaak zijn deze patronen al ontstaan in de kinderjaren, zoals: “Als gehoorzaam kind mag je niet boos worden”, “als je valt moet je flink zijn en niet huilen”, “als je op school altijd hoge cijfers haalt, wordt je beloond met……” of als je hard genoeg je zeurt, krijg je toch wel je zin”. We zijn loyaal aan onze patronen. We houden ze vast omdat ze ons in het verleden succes hebben gebracht. Ze waren destijds van nut.
Het volgen van patronen kan voor rigiditeit zorgen waardoor ons innerlijke proces van “zijn” wordt geblokkeerd. Als dat gebeurt geeft ons lichaam signalen af. Vaak zijn we niet getraind om naar deze signalen te luisteren of misschien merk je ze wel op maar negeer je ze stelselmatig. Vervolgens krijgen we klachten of worden we ziek. We zoeken externe hulpbronnen. We verwachten dat deze persoon, dit boek, deze methode, de oplossing gaat bieden. En het kunnen ook in mijn beleving fantastische hulpbronnen en inspirators zijn. Het kunnen hulpbronnen zijn om te leren luisteren naar wat er speelt binnen jezelf.
Ik geloof dat het luisteren naar wat je lichaam te vertellen heeft, of dit nu met of zonder begeleiding is, je niet alleen laat voelen wat je lijf nodig heeft. Het maakt je ook bewust van je gedrag en emotioneel leven. In de holistische visie is dit alles met elkaar verbonden. Als je bewust bent van je patronen, kan je ook bewust een andere keuze maken dan die van de automatische piloot. Daarmee creëer je een ander pad. Je verandert iets. Als die andere keuze dan een automatische piloot is geworden doordat je dat paadje weer vele malen bewandeld hebt, wordt dat weer een patroon. Een patroon wat je dient……of uiteindelijk toch weer niet? Altijd goed om te blijven luisteren en daarmee open te blijven staan voor verandering of zoals Gendlin het zou zeggen: Open staan voor jezelf als proces.
Hoe doe je dat eigenlijk: “naar je lichaam luisteren”? Ik bespreek een aantal manieren waar ik bekend mee ben.
Bewustwording door zelffocus
Focusing is ontwikkeld door Eugene Gendlin. Focusing is aandacht geven aan iets dat je op dat moment ervaart, lijfelijk en emotioneel, dat nog niet helemaal duidelijk is en waarvan je vermoedt dat het iets betekent. Gendlin wilde niet dat focusing in protocollen vastgelegd zou worden omdat het innerlijk proces te rijk en te gecompliceerd is. Het risico dat focusing zelf een patroon wordt, ligt op de loer. Desalniettemin worden in het boek Focussen van Erna de Bruijn praktische handvaten gegeven voor het focussen. Je kan zeggen dat er 3 fasen zijn als je gaat focussen die nooit zo gestructureerd in een specifieke volgorde verlopen.
Fase A is de onderzoekende fase waarin je “iets “ opmerkt of je “iets” uitnodigt. Dat kan van alles zijn. Een lichamelijke sensatie, een gedachte, een emotie, etc. Die vertaal je naar je lijf. Wat voel je? Wat ervaar je? Je vraagt: Is daar iets? Je begroet het “iets” en onderzoekt wat is dit voor “iets”.
In fase B probeer je het “iets” specifiek te maken. Wat is het specifieke van dit “iets”? Dat helpt je dichterbij te komen waar het om draait en wat het nog meer raakt. Misschien kan je er een woord aan geven? Check telkens of het klopt. Als het klopt voel je zoals Gendlin het noemt de “felt sense”. Een felt sense is een ervaring die je laat voelen in je lichaam hoe je dit patroon met je meedraagt.
In de laatste fase, als je de felt sense hebt gevonden, blijf je erbij en luister je. Dus niet meer zo onderzoekend.
Belangrijk in het hele proces is constant open te blijven en niets te forceren. Soms kom je niet verder dan fase A. Het is een proces om iets te laten ontvouwen. Omdat het patroon er vaak al jaren zit, zal het “iets” serieus genomen willen worden en verdient het jouw aandacht. Ik raad je aan als je met deze methode wilt beginnen, hierover te lezen en/ of een sessie te boeken met iemand die hier ervaren in is. In mijn therapeutische sessies maak ik ook gebruik van de focusing methode omdat ik het vaak waardevol kan inbrengen in een therapeutische sessie.
Bewustwording in beweging
Er zijn allerlei dansvormen tegenwoordig waarin je wordt aangemoedigd om te dansen wat er bij jou speelt op dat moment. Dat is vaak in een groep waarbij mensen niet raar opkijken als je bewegingen maakt die je op de dansvloer in een kroeg of dancing niet zo snel zou maken. In de dans krijg je de gelegenheid om te experimenteren met beweging. Je bent niet gebonden aan specifieke danspassen en/ of wat anderen van jouw dans vinden. Vormen als Exctatic Dance, 5 ritmes en OpenFloor zijn stromingen waar ik ervaring mee heb. Dans maakt me vaak bewust van dingen die bij mezelf spelen of/ en in interactie met mijn omgeving. Waar ik dans en met wie en op welke muziek is bepalend voor de dansreis. De dans wordt vaak begeleid met muziek en woorden. De persoon die het begeleid voelt aan wat er in de groep gebeurt en brengt soms thema’s en lichaamsgerichte oefeningen in. Er is overigens geen verplichting om mee te doen met de oefeningen. Het is altijd een uitnodiging. Het is voor mij de ideale manier om mijn lichaam te voelen hoe het beweegt en waarom.
In plaats om hier nog meer over te vertellen, kijk dit filmpje eens over OpenFloor:
Bewustwording met aanraking
Aangeraakt te worden door een ander, is ook een manier om bewust te worden van je lichaam. Vaak voelen we niet wat er precies speelt, maar lopen we ergens tegenaan en/ of hebben we klachten waar we niet de vinger op kunnen leggen. Een lichaamswerker kan je daarin begeleiden. Ik noem het lichaamswerk en niet massages omdat de aanraking verdeeld is over talloze vormen. Massagetherapie is één vorm en zelfs elke massagetherapeut heeft weer een eigen stijl, een eigen expertise. Het is dus superbelangrijk om te definiëren waar jij naar op zoek bent. Waar wil je je bewust van worden? Wat speelt er? En hoe denk je dat lichaamswerk daarbij kan helpen?
In mijn beleving zijn de onderstaande punten in aanraking essentieel om bewustzijn te creëren:
Veiligheid: het is belangrijk dat je je veilig voelt in de sessie. De therapeut moet de intentie hebben om een veilige setting voor jou te creëren en ervaring hebben hoe een veilige omgeving gecreëerd kan worden voor de persoon in kwestie. Veiligheid is namelijk heel persoonlijk.
De relatie: de relatie tussen cliënt en therapeut, is belangrijk hoe de sessie zich ontvouwt. De therapeut heeft iets te bieden waar jij naar op zoek bent. Dat iets kan zijn in ervaring en vaak ook persoonlijkheid.
Aandacht: De therapeut is aandachtig voor wat er op dat moment is. Zo kan het zijn, dat de therapeut iets opmerkt wat op dat moment uitgesproken wordt om te voelen of het resoneert bij de ander.
Openheid, nieuwsgierigheid en lef: Op het moment dat aan bovenstaande drie randvoorwaarden is voldoen, kan iemand zich open stellen. Daar is een stukje lef voor nodig. Aanmoediging vanuit de therapeut helpt zodat alles gevoeld en gezegd mag worden. Dat verhoudt zich weer tot het stukje veiligheid. Daarbij merk ik dat het helpt op woorden als nieuwsgierigheid en ontdekken te gebruiken. Door nieuwsgierig te zijn naar wat er gebeurt, gaat het openstellen meer op een speelse en lichte manier. Een goede voedingsbodem om lichaamsbewustzijn te creëren en daarmee de link te maken naar onze patronen. En misschien, heel misschien, vind er dan een verandering plaats. Misschien plots, een enorme shift of heel geleidelijk in kleine stapjes. Jij bepaalt.
Jij bepaalt de reis
En daar sluiten we ook mee af. Jij bepaalt de stappen die je zet. De reis die je maakt. Jouw proces. Verwacht niet van de ander; het boek, de therapeut, de retraite, dat hij of zij het gaat oplossen waar jij mee komt. Soms is er een heleboel verwarring als je voor het eerst met je lichaam aan de slag gaat of met een nieuwe methode. Soms haak je af omdat het niet snel genoeg gaat. Afhaken en weer terug komen. Soms zet je stug door, terwijl het beter is om even te stoppen. Ieder heeft zijn eigen tempo. Ga je het nu aan of is de tijd nu nog niet rijp. Verwacht niet dat je reis ten einde komt, want we hebben altijd wel wat te leren. Soms komt er weer iets naar boven waarvan je dacht: daar was ik nu toch wel klaar mee. Blijkbaar niet: oude patronen zijn vertrouwd en je vindt de weg ook weer terug terwijl je dat misschien helemaal niet meer wilt. Vind de methodes, boeken, therapeuten, inspirators, vrienden, etc. die op dit moment bij jou passen. En laat ze gaan als ze jou niet meer dienen om ze een andere keer weer te ontmoeten. Beleef het en luister naar je lichaam. Jij bepaalt hoe vaak, wanneer en in welke mate. Mooie reis gewenst!